Đầu tư công lãng phí hàng nghìn tỷ: Biết vô lý vì sao vẫn làm?

Hải Dương vừa được Chính phủ đồng ý xây khu hành chính tập trung với lý do trụ sở cũ của các ngành, sở trong tỉnh đều đã xuống cấp, xập xệ. Trong ảnh: Trụ sở Cục Thuế Hải Dương. (Ảnh: kienthuc.net.vn)

Chỉ cần điểm qua những thông tin đã được công khai, có thể dễ dàng nhận ra hàng nghìn tỷ ngân sách đang được sử dụng sai mục đích, sai chức năng bởi những dự án mà không ai có thể lý giải được tính thiết yếu của nó. Tình trạng đầu tư công lãng phí từ lâu không còn là câu chuyện mới, thế nhưng nó vẫn luôn tiếp diễn hàng ngày, hàng giờ từ cấp trung ương tới địa phương.

Dự án Bảo tàng Lịch sử quốc gia hơn 11.000 tỷ đồng

Đây là dự án được Bộ Xây dựng đưa ra vào khoảng tháng 9/2012 và được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định phê duyệt vào ngày 19/12/2006 – tính đến lúc này đã 11 năm trôi qua. Thế nhưng cho tới tận lúc này, dự án Bảo tàng Lịch sử quốc gia vẫn luôn là đề tài nóng.

Thậm chí ngay cả khi dự án này vẫn chưa khởi công thì các ý kiến phản đối vẫn không ngừng được đưa ra. Tính theo kế hoạch, thì dự án Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã bị trễ gần 3 năm tính từ thời điểm dự kiến khởi công tháng 11/2012.

Vậy, sự bất hợp lý của dự án này nằm ở đâu?

Tốn kém và lãng phí là ý kiến chung mà nhiều chuyên gia và người dân đưa ra. Tổng mức đầu tư dự án Bảo tàng Lịch sử quốc gia lên đến 11.277 tỷ đồng, chưa bao gồm chi phí dự án thành phần đầu tư xây dựng nội dung và hình thức trưng bày. Toà nhà chính rộng hơn 20.400 m2, chưa kể khu tưởng niệm danh nhân; khu trưng bày ngoài trời trưng bày những hiện vật lớn; tái tạo không gian lịch sử; không gian văn hóa, kiến trúc đặc sắc và hạng mục kỹ thuật phụ trợ, cây xanh và cảnh quan…

                          Phối cảnh Bảo tàng Lịch sử quốc gia. (Nguồn: tapchikientrucvietnam)

Chúng ta đã có quá nhiều bảo tàng – là ý kiến mà TS Vũ Thế Long (nguyên cán bộ viện Khảo cổ học Việt Nam) trao đổi trên tờ Kiến Thức cho hay. “Có những bảo tàng đầu tư hàng nghìn tỷ đồng như Bảo tàng Hà Nội chẳng hạn, nhưng xây dựng xong rồi bỏ không, chẳng có hiện vật để mà trưng bày. Đó là sự tốn kém và rất lãng phí”, ông Long nói.

“Xây bảo tàng là để lưu giữ lại những hiện vật của lịch sử. Thế nhưng nên xây dựng như thế nào, vào thời điểm nào lại là chuyện khác. Giữa lúc kinh tế đang khó khăn như hiện nay mà lại triển khai dự án xây dựng bảo tàng theo tôi là không nên, còn nhiều việc khác cần làm hơn”, ông Long cho biết thêm.

GS Nguyễn Văn Huy (nguyên giám đốc Bảo tàng Dân tộc học) là ủy viên hội đồng tư vấn khoa học cho ban quản lý xây dựng Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Tuy nhiên, chính ông cũng phải đặt ra câu hỏi, nếu xây mới bảo tàng này, thì hai bảo tàng cũ (Bảo tàng Lịch sử quốc gia do Bảo tàng Cách Mạng và Bảo tàng Lịch sử sáp nhập lại) sẽ dùng để làm gì?

GS. Nguyễn Văn Huy cho biết nhiều khoản kinh phí dự kiến trong bản đề án không cần lớn đến vậy. (Ảnh: thethaovanhoa.vn)

Nhà sử học Lê Văn Lan phát biểu trên Kiến Thức “không cần phải tốn kém đến hàng chục nghìn tỷ đồng như dự án xây dựng bảo tàng nói trên”, mà việc cần làm là làm sao cho không còn cảnh hàng nghìn thí sinh bị điểm “0” môn Lịch sử.

Trong khi đó, người đọc đưa ra nhiều ý kiến thực tế, như cần cải thiện chất lượng bệnh viện, trường học, đầu tư kinh tế hiệu quả thay vì khai thác tài nguyên thô như hiện tại, hay thậm chí là duy tu các di tích một cách đúng đắn thay vì lại xây cơ sở để trưng bày hiện vật.

“Các công trình phúc lợi công cộng phục vụ thiết thực người dân, nhất là các bệnh viện và trường học đang rất cần vốn, lẽ nào dự án Bảo tàng Lịch sử quốc gia cần hơn?”, ý kiến của bạn đọc Bùi Hiển.

“Với thực trạng kinh tế như hiện nay, có cần thiết phải xây không? Và hiệu quả nó mang lại có như bảo tàng Hà Nội không? Tiền xây dựng bảo tàng là tiền của chúng tôi, những công dân Việt Nam. Chúng tôi có quyền biết hiệu quả nó mang lại”, bạn đọc Nguyễn Xuân Bằng bình luận.

Ngoài ra, nhiều người tỏ ra hoài nghi về con số 11.277 tỷ dự kiến. Con số tài chính khi hoàn thành sẽ là bao nhiêu? Chất lượng công trình như thế nào? Tham nhũng, thất thoát sẽ được kiểm soát ra sao?…

Mặc dù đã trễ hạn khởi công dự kiến gần 3 năm, hiện vẫn chưa có bất cứ câu trả lời chính thức nào về dự án từ các Bộ liên quan. Thực tế, cho đến khi chưa có tuyên bố hủy dự án, thì mọi người vẫn chưa thể an tâm vì việc chính thức xây dựng có thể được nhà nước âm thầm thực hiện vào bất cứ lúc nào.

Hà Tĩnh: Văn Miếu gần 80 tỷ đồng – xây nhưng chưa biết thờ ai

Có tổng kinh phí dự tính tại thời điểm phê duyệt là 72 tỷ đồng, hiện công trình đã tiêu tốn hết 20 tỷ vốn đầu tư, thế nhưng cho đến nay địa phương đang … đi tìm thần linh để thờ.

Báo Dân Trí cho hay, công trình nằm trên cánh đồng Đông Lỗ, phường Thạch Linh (TP Hà Tĩnh), có tổng diện tích 1,67 ha. Một số hạng mục đầu tiên của công trình được triển khai vào giữa tháng 12/2014. Hạng mục then chốt của Văn Miếu là nhà đại bái, hiện tại mới được đổ móng trên diện tích đất 300 m2, dự kiến nhà chủ yếu được dựng bằng gỗ lim, kinh phí xây nhà ước tính khoảng 14 tỷ đồng.

Sau khi chi dùng hết 20 tỷ vốn ban đầu, hiện công trường thi công Văn Miếu (Hà Tĩnh) đang trong cảnh hoang vắng để chờ xin thêm vốn đầu tư. (Ảnh: giadinhvn.vn)

Dự án này có tên là “Phục hồi và phát huy giá trị di tích Văn Miếu Hà Tĩnh” nhằm phục hồi lại quần thể Văn Miếu cũ – trên thực tế là phá bỏ và xây dựng mới toàn bộ.

Trưởng ban quản lý công trình xây dựng cơ bản TP Hà Tĩnh – ông Phạm Tiến Sinh cho biết, công trình được xây dựng từ ngân sách tỉnh và kêu gọi đóng góp xã hội hóa. Chưa rõ nguốn vốn xã hội hóa là từ các nguồn nào, và ngân sách tỉnh chi cho dự án đã cân đối với các khoản đầu tư cho công trình đường xá, trường học… của tỉnh hay chưa, song hiện 20 tỷ vốn ban đầu đã sử dụng hết. Hiện công trường đang phủ bạt… chờ đầu tư.

Ông Sinh cũng cho hay, công trình xây dựng nhằm phục vụ tín ngưỡng văn hóa cho nhân dân trong tỉnh, nhưng việc thờ ai thì… chưa có câu trả lời.

Vĩnh Phúc: 300 tỷ đồng tiền thuế xây Văn Miếu

Đây là công trình 100% tiền ngân sách của tỉnh, tức là lấy từ tiền đóng thuế của người dân. Tuy nhiên, ông Kim Văn Ngoan Quýnh, Phó giám đốc Sở VH-TT-DL Vĩnh Phúc cho rằng không cần lấy ý kiến người dân. Vì “dân có ai biết đâu mà lấy ý kiến”, ông Ngoan cho hay.

Đáng chú ý là công trình này được xây dựng từ năm 2011-6/2015, thời kỳ khủng hoảng kinh tế với nhiều công trình dân sinh, xã hội khác vẫn đang bị trì hoãn vì thiếu kinh phí.

Trên thực tế, đời sống người dân Vĩnh Phúc còn nhiều khó khăn. Tính riêng tại xã Phúc Yên, Phòng LĐ-TB&XH thị xã Phúc Yên cho hay, trong 6 tháng đầu năm 2015, đã chứng nhận thêm 506 hộ nghèo, và đề nghị công nhận 401 hộ là hộ cận nghèo – tức tổng cộng gần 1.000 hộ.

Trong khi tỉnh đầu tư 300 tỷ xây văn miếu không thiết thực với người dân thì tại Vĩnh Phúc, rất nhiều công trình xuống cấp trầm trọng lại không được quan tâm sửa chữa, có thể gây tai nạn bất kỳ lúc nào.

Ví dụ, cầu Trắng là cây cầu lưu thông chủ yếu của người dân xã Phú Xuân, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc có tuổi đời khoảng 30 năm, đang có nguy cơ sập bất cứ lúc nào  với hàng trăm lượt xe ôtô qua lại mỗi ngày.

Cầu Trắng được xây từ những năm 80 của thế kỷ trước hiện đã xuống cấp trầm trọng. (Ảnh: kinhtenongthon.com.vn)

Một bên thành cầu đã mất lan can, trọng tải cho phép là 5 -7 tấn, tuy nhiên đến hiện tại thì không ai biết sức chịu đựng thực sự của cây cầu này là bao nhiêu.

Tháng 4 trước đó, một bể bơi tự tạo tại tại thôn Cung Thượng (xã Bình Định, huyện Yên Lạc, Vĩnh Phúc) bất ngờ đổ sập tường khiến khoảng 20 em học sinh trường tiểu học Kim Ngọc gặp nạn. Vụ tai nạn khiến em T.V.T (đang học lớp 4 trường tiểu học Kim Ngọc) tử vong, nhiều em khác bị thương.

Nguyên nhân vụ việc được cho là do nền đất yếu (nền ao cũ) và do chất lượng thi công của thợ xây trong thôn. Tuy nhiên, nhìn sâu hơn, nếu kinh phí 300 tỷ tiền thuế nói trên được đầu tư để xây dựng những công trình công như cầu đường, bể bơi công cộng… đạt chất lượng thì sẽ không có vụ tai nạn đáng tiếc như đã xảy ra với em T.

Hà Nội: Huyện “vung tay” hơn 100 tỷ xây nhà hát

Nằm trong khu Trung tâm Văn hóa-Thể thao của huyện tại thị trấn Phùng, Nhà hát huyện Đan Phượng có diện tích sàn xây dựng lên tới hàng ngàn m2 (tổng diện tích sàn trên 7.000 m2, diện tích sử dụng đất hơn 10.500 m2) với nhiều thiết bị nhập khẩu đắt tiền. Tổng kinh phí đầu tư từ ngân sách dự kiến lên tới trên 117, 41 tỷ đồng.

                  Công trình Nhà hát Đan Phượng đang bị dừng do thiếu vốn. (Ảnh: vnexpress.net)

Đến đầu tháng 2 công trình đã cơ bản hoàn thiện phần xây lắp thô phía ngoài, nhưng đang bị dừng do “vi phạm quy định về đầu tư xây dựng cơ bản, sử dụng vốn ngân sách”, theo báo Tiền phong đưa tin.

Cụ thể, dự án do UBND huyện Đan Phượng làm chủ đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách, nhưng huyện phê duyệt dự án ngay cả khi chưa có nguồn vốn bố trí, không thực hiện quy trình thẩm định vốn; phê duyệt dự toán công trình mà không thực hiện quy trình thẩm định giá thiết bị; dự án không cấp bách nhưng huyện đã cho phép nhà thầu ứng vốn thi công…

Khi được hỏi về nguồn vốn đầu tư xây dựng, ông Nguyễn Văn Đức – Phó Chủ tịch UBND huyện Đan Phượng cho biết, nguồn vốn dự án được triển khai bằng ngân sách huyện trích từ đấu giá đất và nguồn thu ngân sách. Và hiện tại, do trúng thời điểm thị trường bất động sản trầm lắng nên dự toán thu chưa chính xác, công trình không đảm bảo về vốn – ông Đức cho hay, theo Infornet.

Tuy nhiên, Đan Phượng chỉ là một huyện nhỏ và nghèo của Hà Nội, vị trí cách xa trung tâm thành phố, cơ sở dịch vụ không có. Do đó, câu hỏi về việc đổ hơn 100 tỷ để xây nhà hát, trong khi hoàn toàn chưa biết sẽ phục vụ cho những hoạt động nghệ thuật nào để thu vốn là gần như không có câu trả lời.

Cách nhà hát 117 tỷ không xa là nhà Văn hóa thôn 4 xã Trung Châu A – một căn nhà cấp 4 đang xuống cấp sau 24 năm tồn tại. Đây mới là địa điểm sinh hoạt chung của người dân trong thôn, thay vì nhà hát lớn với kinh phí tiền tỷ, mà không biết người dân nghèo khi nào mới có đủ tiền mua vé để vào xem, nếu như công trình này có thể đi vào hoạt động.

Vì sao biết vô lý vẫn duyệt, vẫn làm?

Việc đầu tư công với số vốn đầu tư hàng nghìn tỷ, trong đó, nhiều công trình được cho là vô lý, không cần thiết. Thế nhưng, những đề án tiền tỷ kể trên lại giải quyết được vấn đề lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân, đồng thời khiến GDP địa phương, quốc gia tăng %.

Trên thực tế, trong vòng 10 năm, từ 2004-2014, bình quân nợ công trên đầu người Việt Nam tăng gấp 5 lần, và tổng nợ đã tăng gấp 5,75 lần (từ 19,3 tỷ USD tăng lên 111 tỷ USD).

Vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước là tiền dân đóng thuế, ngay cả núp dưới hình thức vốn xã hội hóa cũng chỉ là một cách hợp lý hóa số tiền mà các tổ chức xã hội đóng góp. Do đó, người dân là đối tượng bị thiệt hại. Đây là thiệt hại kép, khi nguồn tiền công không được đầu tư vào các công trình xã hội, đầu tư kinh tế, chi vào quỹ bảo hiểm, tăng lương tối thiểu, trồng rừng tránh thiên tai… mà ngược lại, một phần rơi vào những túi không đáy, một phần nằm chết trong các công trình không có giá trị sử dụng. Thậm chí hơn thế, ngay từ bây giờ, số nợ vô hình trên đầu mỗi người đang đang lớn lên từng ngày, vì con số nợ công vẫn đang tiếp tục tăng lên do tình trạng tham nhũng, đầu tư công lãng phí… như trên.

Phan A tổng hợp

(Đại Kỷ Nguyên VN)